عزت نفس چیست؟ | معرفی 10 راهکار کاربردی برای افزایش عزت نفس

روزی روزگاری، گل رز زیبا و خوشبویی در باغی رشد کرد و شکفت. تمام گیاهان و علف‌های هرز باغچه، به چشم حسد به او می‌نگریستند و تحقیرش می‌کردند. مدت‌ها گذشت، این تحقیرها بر رز زیبا اثر گذاشت و باعث شد که رز، خودش را زشت بپندارد. او روز به روز، اندوهگین‌تر و پژمرده‌تر می‌شد تا اینکه روزی دخترکی به باغ آمد و پس از مشاهده گل بینوا، آن را چید و با خود به خانه برد تا جانی دوباره به آن ببخشد. دخترک در طول مسیر مدام، گل را می‌ستود و از زیبایی‌اش تعریف می‌کرد. پس از رسیدن به خانه، دخترک گل را در لیوان آبی گذاشت و آن را مقابل آینه قرار داد. وقتی گل، خودش را دید، از زیبایی خودش به وجد آمد و فهمید چقدر زیبا و دلربا بوده است. ماجرای گل برای بسیاری از انسان‌ها هم رخ می‌دهد. با خواندن این داستان می‌فهمیم که عزت نفس انسان تا چه اندازه اهمیت دارد و بر حال و روز او اثرگذار است. انسانی که عزت نفسش پایمال شود، نگرش و باورهایش رنگ و بوی ناامیدی و دلمردگی می‌گیرد.

 

 

 

 

در این مقاله تصمیم داریم در مورد عزت نفس صحبت کنیم، به دلایل اهمیت آن بپردازیم و در نهایت چند راهکار خوب و مؤثر برای افزایش عزت نفس بیان کنیم. در صورتی که شما هم دنبال افزایش عزت نفس خود هستید و می‌خواهید حس و حال بهتری در زندگی شخصی و اجتماعی خود داشته باشید، پیشنهاد می‌شود که تا انتهای این مقاله همراهمان باشید.

 

عزت نفس چیست؟ دو جمله کلیدی عزت نفس: من خوبم و من دوست‌داشتنی هستم!

عزت نفس (Self Esteem) یکی از مهارت های نرم و از عناصر اصلی رشد و توسعه فردی انسان است. انسانی که عزت نفس دارد، خودش را خوب و دوست‌داشتنی می‌داند و این باور انسان، به خوب و دوست‌داشتنی بودن خودش به قدری مهم است که کل زندگی حال و آینده انسان را تحت تأثیر خودش قرار می‌دهد. اگر بخواهیم تعریف خیلی ساده و قابل فهمی برای عزت نفس ارائه دهیم، می‌توانیم بگوییم:

«عزت نفس یا حرمت نفس، نظری و باوری است که انسان در مورد خودش دارد. این مفهوم کلیدی نشان می‌دهد که شما چه اعتقاد و نگرشی در مورد توانمندی‌ها و محدودیت‌های خود دارید.»

 

 

 

عزت نفس آدمی از کجا سرچشمه می‌گیرد؟

یکی از سؤالاتی که بسیاری از افراد در مورد عزت نفس مطرح می‌کنند، این است که حرمت نفس انسان از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ مطالعات روان‌شناختی نشان می‌دهد که ریشه عزت نفس در تربیت، اندیشه‌ها، افکار، روابط و تجربیات انسان است. مهم‌ترین مؤلفه‌ای که عزت نفس آدمی را می‌سازد، نحوه برخورد والدین با شخص در دوران کودکی است.

روزی یکی از دوستان روان‌شناسم را برای شام به منزل دعوت کردم. اتفاقاً چند تن از دوستان مشترکمان را هم دعوت کردم تا به صرف شام دور هم باشیم. یکی از دوستان از این روان‌شناس سؤال کرد که چگونه می‌توانم فرزندانی سالم به جامعه تحویل دهم؟ دوست روان‌شناس گفت: «سعی کن عزت نفس فرزندت را از تولد تا 12 سالگی، افزایش دهی و این عزت نفس را نشکنی.» این صحبت دوستم به من نشان داد که ریشه عزت نفس انسان در دوران کودکی اوست.

 

 

 

 

عزت نفس و اعتماد به نفس چه تفاوتی با هم دارند؟

در تعریف عزت نفس (Self Esteem) آمده است که کسی که عزت نفس دارد خودش را خوب و دوست‌داشتنی می‌داند. در واقع عزت نفس به این موضوع می‌پردازد که ما در مورد خودمان چه نگرش و تفکری داریم و خودمان را چگونه می‌بینیم.

اعتماد به نفس (Self Confidence) که بسیاری از افراد، آن را با عزت نفس اشتباه می‌گیرند، با دانش و توانایی ما سر و کار دارد. به عنوان مثال شخصی که در زمینه نویسندگی، اعتماد به نفس دارد، کسی است که هم دانش نویسندگی را دارد و هم توانش را دارد که متن دلخواه خود را به شکلی آراسته و پیراسته بنویسد.

 

چرا برخورداری از عزت نفس برای ما اهمیت دارد؟ بررسی مزایای عزت نفس

برخورداری از عزت نفس مزایا و فواید فراوانی برای افراد به همراه دارد. در این بخش از مقاله تصمیم داریم به چند مورد از مهم‌ترین مزایای عزت نفس اشاره کنیم.

 

 

 

 

1. پذیرش خویشتن با تمام نقاط قوت و ضعف؛ یکی از مهم‌ترین مزایای عزت نفس

انسانی که عزت نفس دارد و خودش را خوب و دوست‌داشتنی می‌داند، وجود خویش را با وجود تمام نقاط قوت و ضعفی که در اوست، می‌پذیرد. شاید از وجود عادت نامناسبی در خودش کراهت داشته باشد و بخواهد آن عادت را ترک کند؛ ولی خودش را با وجود آن عادت بد هم می‌پذیرد و دوست دارد.

پذیرش نقاط قوت و ضعف، اهمیت فراوان دارد؛ زیرا پذیرش، نخستین گام برای حرکت کردن در مسیر رشد و توسعه فردی است. اگر انسان، خودش را نپذیرد، مدام از وجود خودش گلایه و شکایت دارد و اساساً وقت نمی‌کند که با صبر و حوصله وارد مسیر بهبود شود و خودش را بهتر کند.

 

 

 

 

2. توانایی مشاهده جنبه مثبت مسائل گوناگون؛ رسیدن به قدرت نگریستن به نیمه پر لیوان

عزت نفس، انسان را آرام و باثبات می‌سازد و همین آرامش باعث می‌شود که انسان، جنبه مثبت مسائل گوناگون را با دقت مورد بررسی قرار دهد. بسیاری از انسان‌ها وقتی در شرایط سخت و دشوار قرار می‌گیرند، فوراً صبر و قرار را از کف می‌دهند و زبان به گلایه از زمین و زمان می‌گشایند. این افراد عموماً به شخصیت توانای خود ایمان ندارند و عزت نفس‌شان تا حدودی آسیب دیده است. با افزایش عزت نفس، مسلماً توانایی دیدن جنبه مثبت هر ماجرا را پیدا خواهید کرد.

 

3. توانایی تبدیل شکست به کلاس درس و سازگاری با شرایط مختلف

انعطاف‌پذیری و توانایی سازگاری با شرایط مختلف، یکی از موهبت‌ها و عطایای افزایش عزت نفس در انسان است. انسانی که به قدرت درونی و روانی خود ایمان دارد، می‌داند که حتی در سخت‌ترین شرایط هم قدرت سازگاری با دشواری‌ها و دگرگون‌ کردن اوضاع به نفع خودش را دارد.

شکست، یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌های پویا و در حال رشد است. وقتی شکستی در زندگی‌مان رخ نمی‌دهد، به این معناست که ما چیزهای جدیدی را تجربه نمی‌کنیم. انسان‌هایی که عزت نفس بالایی دارند، شکست می‌خورند؛ ولی پس از شکست، به ناله و مویه نمی‌پردازند. آن‌ها شکست را به معلم و آموزگار خود تبدیل می‌کنند و می‌کوشند که از این شکست، بهترین درس‌ها را بیاموزند.

 

4. واقعیت پذیری و مسئولیت‌پذیری؛ دو مورد از نتایج گران‌بهای افزایش عزت نفس

دکتر ویلیام گلسر در کتاب بی‌مانند و یگانه «تئوری انتخاب»، سلامت روان را در دو واژه تعریف می‌کند:

 

• واقعیت‌پذیری: واقعیت‌پذیری یا پذیرش واقعیت به این معناست که انسان به این توانایی و قدرت برسد که پیامدهای منطقی و طبیعی رفتار خودش را بپذیرد. این پیامدها بخشی از دنیای واقعی ما هستند و وقتی انسان از این پیامدها می‌گریزد، در واقع دارد به واقعیت پشت می‌کند. انکار واقعیت، سلامت روان انسان را به طور جدی به خطر می‌اندازد.
• مسئولیت‌پذیری: مسئولیت‌پذیری از نظر دکتر ویلیام گلسر به این معناست که انسان، مسئولیت ارضای نیازهای خویش را بر عهده بگیرد. انسانی که مسئولانه رفتار می‌کند، برای ارضای نیازها خود به نیازهای دیگران تجاوز نمی‌کند. همچنین چنین فردی نیازهای خود را با هزینه دیگران رفع نمی‌کند.

انسان دارای عزت نفس، واقعیت و مسئولیت را با دل و جان می‌پذیرد و می‌کوشد خودش را با این دو مسئله بنیادین سازگار کند. در واقع انسان دارای عزت نفس، از نظر سلامت روان در وضعیت بهینه و مطلوبی قرار دارد و می‌تواند این سلامتی را به طور مداوم بهبود ببخشد.

 

 

 

5. افزایش کیفیت و بهره‌وری در زمینه شغل و تحصیل

یکی دیگر از مزایای مهم عزت نفس برای انسان‌ها این است که کیفیت و بهره‌وری آن‌ها را در حوزه شغلی و تحصیلی افزایش می‌دهد. اساساً انسانی که خودش را دوست دارد و خودش را نیکو می‌پندارد، می‌تواند وظایف خودش را به بهترین شکل ممکن انجام دهد؛ چون می‌داند که کار بی‌کیفیت، اصلاً در شأن او نیست.

مدیرانی که عزت نفس بالایی دارند، از گرفتن تصمیمات دشوار هراسی ندارند. آن‌ها با تکیه بر قوه عقل و منطق خود و با باور به اینکه مهارت و شایستگی لازم را دارند، تصمیمات لازم را برای کسب و کار یا سازمان خود می‌گیرند و در بیشتر مواقع نیز موفق می‌شوند. اصولاً انسان دارای عزت نفس بالا، عقل و احساسش، هماهنگ و همخوان با یکدیگر کار می‌کنند و از این رو در هنگام تصمیم‌گیری هوشمندانه عمل می‌کند.

 

6. برقراری روابط مؤثر و برابر با دیگر انسان‌ها در شرایط گوناگون

انسانی که عزت نفس بالایی دارد، خودش را کمتر و پایین‌تر از دیگران نمی‌بیند؛ بلکه در هنگام برقراری رابطه، می‌کوشد که رابطه‌ای درست، انسانی و برابر با دیگران برقرار کند. چنین انسانی، به حقوق انسان‌ها تجاوز نمی‌کند و در مسیر تحقیر و توهین به دیگران گام برنمی‌دارد. همچنین به دیگران هم اجازه نمی‌دهد که او را کمتر و پایین‌تر از خود ببینند و به او توهین کنند.

مهارت برقراری ارتباط مؤثر، ریشه در عزت نفس و خودشناسی دارد. انسانی که خودش را می‌شناسد و به ارزش والای خود آگاه است، دلیلی ندارد که با سایر انسان‌ها، رابطه برابر و هوشمندانه‌ای برقرار نکند. مطالعات نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از مشکلاتی که انسان‌ها در روابط خود دارند، به خاطر این است که عزت نفس کافی ندارند. این دسته از افراد خودشان را حقیر و کوچک می‌بینند یا خودبزرگ‌بین هستند.

 

 

 

 

معرفی 10 راهکار مفید و کاربردی برای افزایش عزت نفس

تاکنون پیرامون مفهوم و مزایای عزت نفس صحبت کردیم. اکنون می‌خواهیم 10 راهکار مفید و کارآمد برای افزایش عزت نفس معرفی کنیم. قطعاً هر کدام از این راهکارها باید به عادت‌های ما تبدیل شوند تا بتوانند تأثیر خود را بر حرمت نفس ما بگذارند.

 

1. با خودتان با احترام و به شکلی شایسته صحبت و گفتگو کنید

واگویه‌ها یا همان خودگویه‌ها، تأثیر عمیقی بر نگرش انسان نسبت به خودش دارند و به همین دلیل رابطه بسیار نزدیک و شگفتی بین خودگویه‌ها و عزت نفس آدمی برقرار است. یکی از بهترین راهکارها برای افزایش عزت نفس، حذف خودگویه‌های منفی و صحبت کردن نیکو، محترمانه و شایسته با خویشتن است.

برخی از روان‌شناسان و متخصصان به ما توصیه می‌کنند که برای افزایش عزت نفس، هر روز در برابر آینه قرار بگیریم، خودمان را ستایش کنیم و با گفتن جملات زیبا و دلگرم‌کننده به خود، عزت نفسمان را تقویت کنیم. واقعیت این است که ما جز خودمان در این جهان کسی را نداریم و اگر خودمان هم به شکلی شایسته با خود صحبت نکنیم، هیچ کس دیگری به ما کمک نمی‌کند که عزت نفسمان را افزایش دهیم.

 

 

 

 

2. خودتان را هرگز با دیگران مقایسه نکنید؛ هر انسانی منحصر به فرد و یگانه است

یکی از بدترین کارهایی که حس ارزشمندی و حرمت نفس ما را خدشه‌دار می‌کند، مقایسه کردن خودمان با دیگران است. هر انسان، یکی از مخلوقات خاص و یگانه خداوند است و دلیلی ندارد که ما خودمان را با دیگران مقایسه کنیم.

گاهی مواقع دیگران به خاطر دستاوردها و موفقیت‌هایشان به دیگران فخر می‌فروشند و سعی می‌کنند که با این کار خودشان را برتر از دیگران جلوه دهند. ما باید نسبت به این اشتباه، آگاهی کامل داشته باشیم و اجازه ندهیم که با این کارها، عزت نفسمان کاهش یابد. واقعیت این است که عزت نفس، مهم‌ترین دارایی هر انسان است و اگر از دست رفت، همه چیز از کف رفته است. گوته، نویسنده و شاعر پرآوازه آلمانی در یکی از آثار خود می‌نویسد:

«اگر ثروتمند نیستی مهم نیست؛ چون بسیاری از مردم ثروتمند نیستند. اگر سالم نیستی، افراد زیادی هستند که با معلولیت و بیماری زندگی می‌کنند. اگر جوان نیستی، همه با چهره پیری مواجه می‌شوند. اگر تحصیلات عالی نداری با کمی سواد هم می‌توان زندگی کرد. اگر قدرت سیاسی و پست و مقام نداری، مشاغل مهم متعلق به معدودی از انسان‌هاست ولی اگر عزت نفس نداری، بدان که هیچ نداری.»

 

3. دستاوردهای مثبت و گرانمایه خود را همواره به خود یادآوری کنید

هر انسانی در طول عمر خود، دستاوردهای ارزشمند و گرانمایه‌ای به دست می‌آورد که واقعاً قابل تحسین هستند. برای افزایش عزت نفس، سعی کنید این دستاوردها را جایی بنویسید و حداقل هفته‌ای یک بار بخوانید. این کار به شما کمک می‌کند که خودتان را انسانی شایسته بدانید و از طرفی با خواندن این دستاوردها، انگیزه و شور و اشتیاقتان برای تلاش کردن و رسیدن به دستاوردهای بیشتر افزایش می‌یابد.

 

4. گذشته‌ها را دفن کنید که هیچ فایده‌ای به حالتان ندارد

فکر کردن به گذشته و حسرت خوردن، یکی از بدترین کارها برای عزت نفس ماست. هر انسانی در گذشته به دلیل نادانی، ناتوانی و نیاز، دست به کارهای مشخصی می‌زند؛ ولی پس از مدتی به اشتباهات خودش پی می‎برد و می‌فهمد که کار درست چیست. بنابراین غصه و افسوس خوردن بر گذشته و خشم گرفتن به خودمان برای کارهای گذشته، کاری کاملاً پوچ و بیهوده است.

اگر واقعاً می‌خواهید عزت نفس خود را افزایش دهید، افکار خود را کنترل کنید و اجازه ندهید که سراغ صندوقچه گذشته‌ها برود. فکر نکردن به گذشته و حسرت نخوردن، به تنهایی نقش مهمی در افزایش عزت نفس شما خواهد داشت.

 

 

 

 

5. هر روز خود را با کلامی یا پیامی شیرین و دلنشین آغاز کنید

از کتاب‌هایی که در آن‌ها کلمات، جملات و اشعار زیبا و امیدبخش نوشته شده است، استفاده کنید و هر روز جمله‌ای از این کتاب‌ها بخوانید. اگر بتوانید این جمله را حفظ و در طول روز با خودتان تکرار کنید، قطعاً حس مثبت و حال خوبی که در آن جمله، نهفته است به شما منتقل می‌شود.

 

6. جرئت‌ورزی را در خودتان رشد و پرورش دهید

شعری در گلستان سعدی هست که جرئت‌ورزی و استفاده هوشمندانه از زبان را به خوبی به ما نشان می‌دهد:

«دو چیز طیره عقل است: دم فروبستن / به وقت گفتن و گفتن به وقت خاموشی»

جرئت‌ورزی به این معناست که بتوانیم حرفمان را در زمان لازم به دیگران بزنیم و اقدامی که درست می‌دانیم را در زمان مناسب انجام دهیم. وقتی حرفی را در زمان مناسب نمی‌گوییم، نشخوار فکری به سراغمان می‌آید و مدام خودمان را سرزنش می‌کنیم که چرا حرفمان را نزدیم. این در حالی است که برای افزایش عزت نفس باید جرئت‌ورزی را به صورت دقیق و عمیق فرابگیریم.

جرئت‌ورزی به این معناست که نیازها، خواسته‌ها و تمایلات خودمان و دیگران را در نظر بگیریم و از این حقوق دفاع کنیم. البته باید به دیگران هم این اجازه را بدهیم که از حقوق ما دفاع کنند.

 

7. نه گفتن را تمرین کنید و وقتتان را با تمرکز بر رشد و پیشرفت خود صرف کنید

یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها برای افزایش عزت نفس و رسیدن به موفقیت، مهارت نه گفتن است. انسانی که عزت نفس دارد، به اولویت‌ها و اهداف خودش اهمیت نمی‌دهد و زمان خود را با کارهای بی‌فایده، تلف نمی‌کند. اگر ما نه گفتن را یاد بگیریم، می‌توانید جلوی توقع‌های بیجای اطرافیان بایستیم و وقت خود را صرف رشد و توسعه خود کنیم. کسی که مهارت نه گفتن را کسب نکرده باشد، دیر یا زود برده انسان‌های زیاده‌خواه و سوءاستفاده‌گر می‌شود.

 

 

8. یک شبکه حمایتی گرد خود درست کنید که راه نجات در این شبکه است

برای افزایش عزت نفس خود، گروهی از دوستان و آشنایان حامی، دانا و توانا را گرد خود جمع کنید و از ارتباط با افراد منفی‌گرا به شدت بپرهیزید. مولانا که کلامش همچون قند، شیرین و دلنشین است، به ما هشدار می‌دهد که با افراد نامناسب، همنشین نشویم. او به این دسته از انسان‌های نامناسب، «خرمن‌سوخته» می‌گوید:

«زآنک هر بدبخت خرمن‌سوخته / می‌نخواهد شمع کس افروخته»

مولانا بر این باور است که انسان‌های منفی‌گرا، به دلیل شکست‌هایی که تجربه کرده‌اند، دوست ندارند که موفقیت‌های دیگران را ببینند و دیگران را هم دلسرد می‌کنند. بنابراین با انسان‌های کاردان و موفق، نشست و برخاست کنید تا همیشه شما را حمایت کنند و بر عزت نفستان بیفزایند.

 

9. خودتان را با کارها و چالش‌های خوب، مفید و مثبت مشغول کنید

برای افزایش عزت نفس خود، مدام برای خود چالش‌های مثبت تعیین کنید و بکوشید که خودتان را با کارهای مفید و مثبت مشغول کنید. به قول یکی از روان‌شناسان معروف کشورمان «خودتان را این‌قدر با کارهای خوب و مفید مشغول کنید که دیگر وقتی برای افکار و کارهای منفی باقی نماند.» انجام دادن کارهای خوب و مفید بودن به حال جامعه، بهترین راه برای افزایش عزت نفس است.

 

10. مراقبت از سلامتی را به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی خود تبدیل کنید

ورزش کردن و تحرک منظم و مداوم باعث می‌شود که از نظر سلامتی و تناسب اندام، در وضعیت مطلوب و مناسبی قرار بگیرید. همچنین شب‌ها، به اندازه کافی بخوابید؛ زیرا خواب کافی هورمون‌های بدن را تنظیم می‌کند و باعث می‌شود که در طول روز حس و حال خوبی داشته باشید.

بسیاری از مواقع خواب ناکافی، حال روزانه ما را دگرگون می‌کند. داشتن یک رژیم غذایی کامل و مفید نیز یکی از عواملی است که باعث می‌شود انرژی لازم برای بدن شما تأمین شود. انسانی که خودش را خوب و ارزشمند می‌داند، برای سلامتی خود تلاش می‌کند و می‌کوشد که از هیچ کاری دریغ نکند.

 

 

 

 

شما چه راهکاری برای افزایش عزت نفس سراغ دارید؟

در این مقاله تلاش کردیم پیرامون مفهوم و مزایای عزت نفس صحبت کنیم و چند راهکار مفید و کاربردی برای افزایش عزت نفس ارائه دهیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید باشد و در رسیدن به عزت نفس بالاتر و متعالی‌تر به شما کمک کند.

یکی از مهم‌ترین مزایای عزت نفس این است که هوش هیجانی یا هوش عاطفی افراد را افزایش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند که احساسات و هیجان‌های خود را کنترل و در مسیر درست هدایت کنند. در صورت تمایل به درک مفهوم هوش هیجانی و کسب مهارت کنترل احساسات، پیشنهاد می‌شود که مقاله هوش هیجانی (عاطفی) چیست و چگونه تقویتش کنیم را مطالعه کنید.

از نظر شما افزایش عزت نفس چه مزایا و فوایدی دارد؟ شما از چه راهکارهایی برای افزایش عزت نفس خود استفاده می‌کنید؟ لطفاً نظرها، تجربه‌ها و پیشنهادهای خود را با ما ، در بخش دیدگاه‌ها (زیر همین مقاله) به اشتراک بگذارید.

 

اگر به این مطلب علاقمند بودید احتمالا مقالات زیر هم براتون مفید خواهد بود :

 

1.اینفوگرافیک: چطور یک روز عالی در محل کار خود داشته باشیم؟

2. اینفوگرافیک:ویژگی هایی که هر مدیر کار آفرین باید داشته باشد!

3. 12 مورد از بهترین روش ها و تکنیک های افزایش تمرکز و دقت

4.قانون پارکینسون چیست؟ قانونی شگفت‌انگیز برای مدیریت هوشمندانه زمان

5.آشنایی با 11 روش برای افزایش انگیزه در زندگی شخصی و کاری افراد

6.اهمال کاری چیست؟ شناخت دلایل + معرفی راهکارهای درمان اهمال کاری

7.کایزن چیست؟ رازی که باعث پیشرفت و موفقیت کسب و کارهای ژاپنی شد

8.مهارت تصمیم گیری چیست؟ راهنمای جامع و حرفه‌ای مهارت تصمیم گیری

9. 8 مورد از بهترین و کارآمدترین تکنیک های متقاعد سازی دیگران